Dorota Niedziałkowska
Witkacy na wystawie „Pastele w zbiorach Muzeum Lubelskiego”

 

Osiem pasteli Stanisława Ignacego Witkiewicza (są to wszystkie prace lubelskie) można oglądać do końca lutego 2014 r. na wystawie „Pastele w zbiorach Muzeum Lubelskiego”. Witkacemu towarzyszy 40 prac innych pastelistów od XVIII i XX w., m.in.: Leona Wyczółkowskiego, Teodora Axentowicza, Stanisława Wyspiańskiego i Franciszka Starowieyskiego.
Wśród witkaców lubelskich znajdują się dwie wczesne kompozycje: niemal monochromatyczna z łabędziami z 1916 r. (KDM I 274) oraz wysmakowana kolorystycznie z dwiema postaciami z około 1916 r. (KDM I 275). Na obu pojawia się postać kobieca, w pierwszym wypadku kroczy ścieżką czy groblą otoczoną przez masywne, raczej złowrogie ptaki. Zdaniem Anny Żakiewicz obraz nawiązuje do Jeziora Łabędziego Czajkowskiego. Na drugim piękna rudowłosa kobieta (czy nie Irena Solska?), w czarnej sukni z głębokim dekoltem i z piórami we włosach, siedzi na skraju górskiej łąki, obrócona plecami. Na pierwszym planie nieśmiały, zarumieniony hrabia odchodzi od zmysłów, uniesionymi rękami przytrzymując przed zwianiem przez wiatr peruczkę. Ubrany jest wykwintnie, w fioletowy frak, koszulę z żabotem i ozdobnymi mankietami oraz żółte spodnie i ma przy boku szpadę.

Kompozycja z łabędziami, 1916, Muzeum Lubelskie	Kompozycja, ok 1916, Muzeum Lubelskie

Pozostałe prace to portrety. Dwa przedstawiają Józefa Fedorowicza (Pimka), zakopiańskiego meteorologa i aktora teatru Witkacego od 1929 r. Pierwszy wizerunek powstał w marcu 1929 r. w typie „B + d” (KDM I 929). Szyję i ramiona portretowanego, jak przy goleniu czy u fryzjera, pokrywa czerwona materia. Pięknie kontrastuje z nią i niemal świeci na szarym papierze zieleń wypełniająca tło. Drugi portret, z 2 maja 1930 r. (na ceglastym papierze, KDM I 1260), ukazuje w typie „C + Co + Eu” pociągłą twarz Pimka z bródką.

Portret Józefa Fedorowicza, 1929, Muzeum Lubelskie	Portret Józefa Fedorowicza, 1930, Muzeum Lubelskie

Dalsze dwie prace to przedstawienia Róży Duchowej (wrzesień 1934 r., KDM I 1972) i jej syna Romana Ducha (3 styczeń 1936 r., KDM I 1960). Mężem Róży i ojcem Romana był Kazimierz Duch, prawnik i wiceminister opieki społecznej, który umożliwił Witkacemu druk „główniaka”. Głowa Róży, ukazanej w typie „E + d”, wychyla się z draperii czy kotar: urodę modelki podkreślają wielkie brązowe oczy, karminowe usta i ciemne loki. Chłopiec ujęty w typie „B + E”, spogląda na widza nostalgicznie ogromnymi zielonymi oczyma. Portret powstał „pod wpływem” herbaty i „pyffka”.

Portret Róży Duchowej, 1934, Muzeum Lubelskie	Portret Romana Ducha, 1936, Muzeum Lubelskie

Piąty pastel to wizerunek Józefa Głogowskiego, zakopiańskiego przyjaciela, malarza i fotografa wielu serii min witkacowskich. W październiku 1934 r. (KDM I 1880) Witkiewicz narysował go na ciemnym papierze w typie „C = Co”, jakby w pelerynie z wysokim kołnierzem. Modelunek twarzy wykonany zimnymi kolorami oraz czerwone błyski w oczach czynią wizerunek delikatnie niepokojącym. Ostatnia praca, z listopada 1931 r. (KDM I 1571), typ podstawkowy, prezentuje nieznanego mężczyznę. Głowa portretowanego stoi na postumencie na stoliczku obok buteleczki z „alkoholem dla jego użytku” oraz narkotykowymi „zakąskami”.

Portret Józefa Głogowskiego, 1934, Muzeum Lubelskie	Portret nieznanego mężczyzny, 1931, Muzeum Lubelskie

Podkreślić należy, że wystawa „Pastele w zbiorach Muzeum Lubelskiego” to rzadka i cenna okazja obejrzenia wszystkich na raz pasteli Witkiewicza ze zbiorów muzeum. Przez ostatnie lata tylko Duchowie, i dawno temu, zdobili stałą ekspozycję malarstwa XX wieku.

Wystawa czynna jest od 14 stycznia 2014 do 28 lutego 2014 r., być może wystawa przedłużona zostanie na marzec. We wszystkie soboty lutego o godz. 11.00 (oprócz bezpłatnego zwiedzania) muzeum oferuje oprowadzenie po wystawie, które prowadzić będzie kurator wystawy starszy kustosz Renata Bartnik.

http://www.muzeumlubelskie.pl/Pastele_w_zbiorach_Muzeum_Lubelskiego-2-304-20.html

Dorota Niedziałkowska

11.2.2014

Dziękujemy Dyrekcji Muzeum Lubelskiego w Lublinie za pozwolenie publikacji pasteli Witkacego w niniejszym tekście.